Artykuły. Zabezpieczenia
Poziomy zabezpieczeń

Banknoty należą do pierwszej kategorii druków wymagających najwyższych poziomów zabezpieczeń, obok dowodów osobistych, paszportów, legitymacji służbowych, znaków akcyzy, praw jazdy, dowodów rejestracyjnych, itp.

W przypadku banknotów, ilość i jakość zabezpieczeń rośnie wraz z nominałem, ze względu na wysoki koszt ich zastosowania. Ma to także zniechęcić do fałszertw wysokich nominałów. Każde zabezpieczenie, zostało lub zostanie złamane przez fałszerzy, trwa tutaj prawdziwy wyścig zbrojeń. Wymusza to okresowy przegląd zabezpieczeń banknotów przez banki centralne, drukarnie, średnio co 7-10 lat, czego efektem jest emisja nowych serii ze zmodyfikowanymi i nowymi zabezpieczeniami. Bardzo często nowinki technologiczne prezentowane są w banknnotach kolekcjonerskich, drukach promocyjnych nazywanych banknotami testowymi, pamiątkowymi.

Poniższe zestawienie powstało na podstawie lektury różnych materiałów i niekoniecznie musi odpowiadać rzeczywistemu podziałowi stosowanemu przez osoby i instytucje zajmujące się tą tematyką. Ze względu na ogrom zabezpieczeń, nie wszystkie zostały opisane i wymienione. Będą one sukcesywnie dopisywane na listę.

Zabezpieczenia możemy podzielić kilka grup i poziomów:

Grupa zabezpieczeń jawnych
- zabezpieczenia o których wiedzą wszyscy, są podawane do wiadomości publicznej, a do ich identyfikacji nie potrzeba dodatkowego sprzętu
Grupa zabezpieczeń niejawnych
- zabezpieczenia o których wiedza jest dostępna publicznie, mogą być podawane do wiadomości publicznej, a do ich identyfikacji potrzeba dodatkowego, często specjalnego, sprzętu
Grupa zabezpieczeń certyfikowanych
- zabezpieczenia o których wiedzą zainteresowane strony - zleceniodawca - producent. Są opisane w specyfikacji produkcyjnej. Ich identyfikację przeprowadza się w specjalnych laboratoriach przez specjalistów
Grupa zabezpieczeń ukrytych/tajnych
- zabezpieczenienia o których wie tylko producent. Dostępne bardzo wąskiemu gronu ludzi. Ich identyfikacja jest teoretycznie możliwa przez bardzo wysokiej klasy sprzęt i specjalistów

I poziom
Zabezpieczenia tego poziomu są widoczne (jawne) dla wszystkich nieuzbrojonym okiem, pod światło, zmiennym kątem patrzenia, wyczywalne dotykiem, np.:
- broki i cekiny;
- efekt kątowy;
- elementy wypukłe, wklęsłe, oznaczenia dla niewidomych
- farba optycznie zmienna;
- grawerunek laserowy;
- hologram;
- kody kreskowe;
- MLI/CLI;
- nitka zabezpieczająca;
- perforacja;
- recto-verso;
- relief
- włókna;
- znak wodny

II poziom
Zabezpieczenia tego poziomu (niejawne) uwidoczniają się przy powiększeniu obrazu, użyciu narzędzi jak lampy, skanery, czytniki IR, UV, np.:
- broki i cekiny luminescencyjne;
- efekt metameryczny;
- grafiki luminescencyjne;
- mikrodruk;
- mikroperforacja;
- włókna luminescencyjne;

III poziom
Zabezpieczenia tego poziomu są w stanie zweryfikować eksperci przy zastosowaniu specjalistycznego sprzętu i laboratoriów, np.:
- skład papieru;
- skład i rodzaj farby (termochromowe, fotochromowe, fosforo/fluoroscencyjne, magnetyczne, metaliczne, metalizowane)
- technika druku (druk wklęsły, druk wypukły);
- typografia (numery seryjne);
- ukryte (utajone) grafiki (wymagające odpowiednich filtrów dekodujących)

IV poziom
Zabezpieczenia tego poziomu utrudniają fałszertwo. Niekóre z nich są widoczne gołym okiem, po powiększeniu, użyciu podstawowych narzędzi. Większoś wymaga jednak specjalistycznej wiedzy i urządzeń. Niektóre z nich uniemożliwiają obróbkę obrazu, blokują urządzenia skanujące, kopiujące, np:
- DICE;
- Digimarc;
- Druk irysowy;
- EURion;
- Gilosze;
- PROOFTAG;
- RFID;
- zabezpieczenia chemiczne (farba penetrująca, reaktywna);
- zmodyfikowane podłoże papierowe (kurczliwy papier), polimerowe, LEAP;
- elementy antykseryczne, antyskanerowe

V poziom
Są to zabezpieczenia certyfikowane oraz ukryte/tajne.

---

źródła i materiały:
- Dz.U. 2019 poz. 1281
- Glosariusz PRADO
- Repozytorium Politechniki Łódzkiej, Monografie Politechniki Łódzkiej; Łódź 2015; Sposoby zabezpieczania dokumentów; Stefan Jakucewicz, Svitlana Khadzhynova
- Technologia analizy materiałów: Wykład nr. 6 - Zabezpieczenia dokumentów; ZIMiCŚ Siedlce