Artykuły
Unia walutowa
Zagadnienia powiązane: euroizacja, dolaryzcja.
Unia walutowa (unia monetarna) jest dobrowolną umową pomiędzy dwoma lub wieloma państwami, decydującymi się na wprowadzenie jednej wspólnej waluty na swoich obszarach. Politykę pieniężną przejmuje zazwyczaj nowy bank centralny. Wprowadzenie wspólnej waluty jest często efektem głębokiej współpracy gospodarczej, choć nie jest to warunek niezbędny. Unia walutowa nie jest równoznaczna z unią celną i jednolitym rynkiem (choć najczęściej tak jest w przypadku unii formalnych). Niektóre z obecnie istniejących unii walutowych są historycznymi pozostałościami, o różnym statusie prawnym.
Unie walutowe możemy podzielić na:
- nieformalne - jednostronne przyjęcie waluty;
- półformalne - różne zasady współpracy;
- formalne
na mocy zawartych umów lub porozumień;
-
formalne ze wspólną polityką pieniężną i władz monetarnych.
Do zalet unii walutowej należy:
- wzmocnienie atrakcyjności i konkurencyjności na rynkach międzynarodowych,
- wyeliminowanie ryzyka kursowego,
- mniejsze koszty transakcji pieniężnych pomiędzy członkami unii
oraz szybsze ich przetwarzanie,
-
przejrzystość cen, co pozytywnie wpływa na uczciwą konkurencję
Do wad unii walutowej należy:
- utrata własnej polityki monetarnej,
-
ryzyko niesymetrycznego rozwoju pomiędzy członkami,
- wysokie koszty wprowadzenia wspólnej waluty - ujednolicenie systemów teleinformatycznych,
urządzeń do obsługi nowej waluty, szkoleń, kampanii informacyjnych, itp.
- nieograniczony przepływ pieniądza może spowodować zubożenie rejonów mniej produktywnych na rzecz silniejszych gospodarczo.
Pierwsze unie walutowe powstały w XIX w.:
1 stycznia 1834 r.
Niemiecki Związek Celny, bez wspólnej waluty. Zrzeszenie w unii celnej 18 państw niemieckich pod przewodnictwem pruskim. Handel między członkami nie podlegał żadnym opłatom i ograniczeniom. Ujednolicono systemy praw handlowych (cła wywozowe i przywozowe), wekslowych oraz systemy monetarne krajów członkowskich. W 1842 poszerzono liczbę członków do 24, następnie związek poddano reorganizacji w 1867 r. W 1888 dołączyły do niego wolne miasta Brema oraz Hamburg.
Związek przestał istnieć w 1919 r.
1865 r.
Łacińska Unia Monetarna – porozumienie monetarne zawarte przez Belgię, Francję, Szwajcarię, Luksemburg i Włochy, a z czasem rozszerzone na inne państwa (nieformalnie). Unia oparta o zunifikowane monety srebrne i złote akceptowane w każdym kraju w stosunku 1:1. Unia przestała istnieć w 1927 r.
5 maja 1873 r.
Skandynawska Unia Monetarna - umowa zawarta pomiędzy Danią a Szwecją mająca na celu zastąpienie własnych walut (talary oparte na parytecie srebra) nową walutą opartą o parytet złota (korony). W 1875 r. dołączyła do unii Norwegia. Nowe korony były akceptowane w całej Skandynawii. Unia przestała istnieć w 1914 r.
Unia formalna | unia półformalna | unia nieformalna | unia planowana | unia rozwiązana | unie nigdy nie zrealizowane
pominięto Zimbabwe, używające wielu walut przyjętych jednostronnie
nazwa waluty rodzaj unii opis |
|
rok powstania |
Nazwa unii lub nazwa instytucji zarządzającej |
państwa
|
|
frank CFA (XOF; XAF) unia formalna wspólna polityka |
|
1945 - 1962 |
Institut d'émission d'outre-mer (IEOM) |
| 1962 - |
Banque Centrale des États de l'Afrique de l'Ouest (BCEAO) |
Benin
(BCEAO - XOF) |
|
frank CFP (XPF) unia formalna wspólna polityka |
|||
1945 - |
Institut d'Émission d'Outre-Mer (IEOM) |
||
Polinezja Francuska
|
|||
dolar wschodniokaraibski (XCD) unia formalna wspólna polityka |
|
1965 - |
Eastern Caribbean Currency Union (EECU) |
Anguilla
|
|
euro (EUR) unia formalna wspólna polityka |
|
1999 - |
Strefa euro, EBC |
Austria |
|
formalna umowa z UE |
|
Andora |
|
nieformalna bez umowy |
|
Czarnogóra |
|
dolar singapurski (SDG) i dolar brunejski (BND) unia formalna waluty wzajemnie wymienialne, wspólne zarządzanie |
|
1967 - |
Monetary Authority of Singapore |
Brunei |
|
dolar amerykański (USD) unia formalna dla Compact of Free Association (COFA) wspólna polityka |
|
1904 - |
|
Stany Zjednoczone Ameryki |
|
nieformalna |
|
Ekwador |
|
rand (ZAR) unia formalna |
|
1974 - |
Common Monetary Area (CMA) |
Afryka Południowa |
|
funt szterling (GBP) unia półformalna banknoty brytyjskie są prawnym środkiem płatniczym w lokalizacjach poza Wielką Brytanią. Lokalne waluty są powiązane z GBP, ale niekoniecznie są akceptowane w Wielkiej Brytanii: funt Guernsey, funt Wyspy Man, funt Jersey, funt Alderney, funt falklandzki, funt gibraltarski, funt Świętej Heleny |
|||
1939 - |
pozostałości strefy szterlinga |
||
Wielka Brytania Brytyjskie terytoria zamorskie: |
|||
dolar Hongkongu (HKD) unia nieformalna |
|
1977 - |
|
Hongkong |
|
dolar australijski (AUD) unia nieformalna |
|
1966 - |
|
Australia |
|
rupia indyjska (INR) unia nieformalna rzadko używana w Nepalu |
|
1974 - |
|
Buthan |
|
dolar nowozelandzki (NZD) unia nieformalna |
|||
1967 - |
|||
Nowa Zelandia |
|||
nowy izraelski szekel (ILS) unia nieformalna |
|||
1927 |
|||
Izrael |
|||
dinar jordański (JOD) unia nieformalna |
|||
|
|||
Jordania |
|||
rubel rosyjski (RUB) unia nieformalna |
|||
2008 - |
|||
Rosja |
|||
frank szwajcarski (CHF) unia nieformalna de facto unia gospodarcza i walutowa utworzenie unii celnej w 1924 r. członkowie Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu część jednolitego rynku europejskiego |
|||
1920 - |
|||
Liechtenstein |
|||
lira turecka (TRY) unia nieformalna |
|||
1983 - |
|||
Turcja |
|||
SUCRE (Sistema Unitario de Compensación Regional) Ameryka Łacińska / Karaiby |
Alianza Bolivariana para los Pueblos de Nuestra América (ALBA) data docelowa wspólnej waluty: ? |
planowana waluta elektroniczna dla członków, być może także waluta tradycyjna. Wspólnota powstała jako przeciwwaga dla amerykańskich organizacji gospodarczych i wpływu Stanów Zjednoczonych na gospodarki regionu |
szyling wschodnioafrykański Afryka |
Wspólnota Wschodnioafrykańska data docelowa wspólnej waluty: |
szyling wschodnioafrykański był już walutą na terenach kontrolowanych przez Wielką Brytanię w Afryce od 1921 do 1969 r. |
eco Afryka |
Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej data docelowa wspólnej waluty: 2020? |
planowana waluta przyczyni się do wycofania z obiegu franka CFA (XOF), którego używa część państw Wspólnoty kandydaci: |
AMU (Asian Monetary Unit - Azjatycka jednostka monetarna) Azja |
ASEAN+3 ASEAN Free Trade Area (AFTA) strefa wolnego handlu działająca w ramach Stowarzyszenia Narodów Azji Południowo-Wschodniej data docelowa wspólnej waluty: ? |
waluta wzorowana na europejskim ECU Obserwatorzy/kandydaci: +3 |
Khaleeji (Halidźi lub Halidżi) Półwysep Arabski |
Cooperation Council for the Arab States of the Gulf
(GCC) Rada Współpracy Zatoki Perskiej data docelowa wspólnej waluty: 2013-2020? |
Nazwa waluty nawiązuje do arabskiego wyrazu oznaczającego zatokę Arabia Saudyjska |
African Economic Community (AEC) Afrykańska Wspólnota Gospodarcza data docelowa wspólnej waluty: 2028 - ? |
Obejmuje większość wspólnot gospodarczych Afryki |
- Bahrajn i Abu Zabi - dinar bahrajski
- Bahrajn, Kuwejt, Oman, Katar, Oman Traktatowy - rupia Zatoki Perskiej; pomiędzy 1959 a 1966 r.
- Aden, Arabia Południowa, Bahrajn, Kenia, Kuwejt, Oman, Katar, Somali Brytyjskie, Oman Traktatowy, Uganda, Zanzibar, Indie Brytyjskie (później jako Indie) - rupia indyjska
- Belgia i Luksemburg - Unia Gospodarcza Belgii i Luksemburga - frank belgijski i frank luksemburski; od 1921 r. do roku wprowadzenia wspólnej waluty euro
- Straits Settlements i Indie Brytyjskie - rupia indyjska; 1837–1867
- Czechy i Słowacja - korona czechosłowacka; od 1 stycznia 1993 r. do 8 lutego 1993 r.
- Etiopia i Erytrea - birr
- Francja, Monako, Andora - frank francuski; do czasu wprowadzenia wspólnej waluty euro
- Austro-Węgry i Liechtenstein - korona Austro-Węgierska
- Wschodnie Karaiby, Jamajka, Barbados, Trinidad i Tobago, Gujana Brytyjska - dolar brytyjskich Indii Zachodnich
- Wschodnie Karaiby, Barbados, Trinidad i Tobago, Gujana Brytyjska - dolar wschodniokaraibski
- Włochy, Watykan, San Marino - lir włoski; do czasu wprowadzenia wspólnej waluty euro
- Jamajka i Kajmany - funt jamajski, później dolar jamajski
- Kenia, Uganda, Zanzibar - rupia wschodnioafrykańska
- Kenia, Uganda, Zanzibar, Tanganika - florin wschodnioafrykański
- Kenia, Tanganika i Zanzibar (później razem jako Tanzania), Uganda, Arabia Południowa, Somali Brytyjskie, Somali Włoskie - szyling wschodnioafrykański
- Francja, Belgia, Włochy, Szwajcaria, później Grecja, Rumunia, Hiszpania i inne kraje - Łacińska Unia Monetarna; 1865–1927
- Liberia i Stany Zjednoczone Ameryki - dolar amerykański
- Mauritius i Seszele - rupia maurytyjska (rupia Mauritiusa)
- Nigeria, Gambia, Sierra Leone, Złote Wybrzeże, Liberia - funt zachodnioafrykański
- Prusy i kraje północnoniemieckie - talar północnoniemiecki, (talar pruski); 1838–1857
- Rosja i byłe republiki radzieckie - rubel radziecki; 1991-1993
- Katar i wszystkie emiraty Zjednoczonych Emiratów Arabskich (bez Abu Zabi) - rial katarski
- Arabia Saudyjska i Katar - rial saudyjski
- Samoa Zachodnie i Nowa Zelandia - funt nowozelandzki
- Dania, Norwegia, Szwecja - Skandynawska Unia Monetarna; 1873-1914
- Wyspy Salomona, Papua-Nowa Gwinea, Australia - dolar australijski
- Australia, Papua, Nowa Gwinea Australijska, Nauru, Wyspy Salomona, Wyspy Gilberta i Lagunowe - funt australijski
- Bawaria, Badenia, Wirtembergia, Wolne Miasto Frankfurt, Hohenzollernowie - gulden południowoniemiecki
- Hiszpania i Andora - peseta hiszpańska; do czasu wprowadzenia wspólnej waluty euro
- Trynidad i Tobago, Grenada - dolar Trynidadu i Tobago
- Brunei, Malezja, Singapur - dolar malajski i brytyjskiego Borneo
- Kambodża, Laos, Guangzhouwan, Annam, Tonkin, Cochinchina (później jako Wietnam) - piastr indochiński; 1885- 1952
- Południowa Afryka, Afryka Południowo-Zachodnia, Beczuana (później jako Botswana) - rand
- Egipt, Sudan Anglo-Egipski, Palestyna - funt egipski
- Niemcy Zachodnie (NRF) i Niemcy Wschodnie (NRD) - od 1 lipca 1990 r. do 3 października 1990 r. w ramach tymczasowej "unii walutowej, gospodarczej i społecznej" przed zjednoczeniem Niemiec.
- Irlandia i Wielka Brytania - funt irlandzki był tej samej wartości co funt szterling, jednak nie był akceptowany w Wielkiej Brytanii; 1928-1979
- Panamerykańska unia walutowa - odrzucona propozycja Argentyny
- Unia walutowa pomiędzy Wielka Brytanią i Norwegią z funtem szterlingiem na przełomie lat 40. i 50. XX w.
- Panafrykańska unia walutowa oparta na złocie - przed obaleniem i śmiercią Muammara Kaddafiego
Tekst na podstawie:
wikipedia/Unia walutowa
wikipedia/Currency_union