top

 

Artykuły
Pieniądz zastępczy

W języku potocznym niektóre wyrażenia są stosowane wymienne, jako synonimy, choć definicyjnie znaczą co innego:
Pieniądz: powszechnie akceptowalny środek płatniczy, używany do wymiany pomiędzy stronami. Za pieniądze kupujemy, otrzymujemy pieniądze za wykonaną pracę;
Waluta: nazwa jednostki monetarnej pieniądza w danym kraju. Płacimy pieniędzmi i otrzymujemy pieniądze w postaci waluty - banknotów i monet.


Banknoty pieniądza zastępczego

Pieniądz zastępczy jest rodzajem znaku pieniężnego wydawanego przez podmioty inne niż oficjalny emitent - banki prywatne, firmy, samorządy, instytucje prywatne, państwowe, osoby prywatne, w zasadzie przez każdego. Niektóre mogą być prawnymi środkami płatniczymi i używane do spłaty zobowiązań; być emitowane za zgodą lub bez zgody władz państwa; bez zachowania procedur czy reguł obowiązujących przy legalnych środkach płatniczych. Pieniądz zastępczy ma zazwyczaj określony termin ważności, występuje lokalnie, jego akceptacja jest zazwyczaj dobrowolna, nie ma rzeczywistej wartości i nie służy do przechowywania środków bogactwa (tezauryzacja). Pieniądz zastępczy pojawia się w sytuacji niedoboru oficjalnego środka płatniczego w wyjątkowych sytuacjach jak wojna, rewolucja, zapaść gospodarcza, inflacja (oficjalny emitent nie jest w stanie zaspokoić zapotrzebowania na pieniądze i/lub ich dostarczyć). Pieniądz zastępczy najczęściej próbuje wyprzeć pieniądz oficjalny.

W Europie pieniądz zastępczy pojawił się przed XVI w., którym wypłacano żołd żołnierzom w obleganych twierdzach; w XVI w pojawił się w formie monet, a od XVIII w. w postaci papierowej (np. bon, banknot). Największy rozkwit pieniądza zastępczego (nazywanego z niemieckiego notgeld - pieniądze w nagłych wypadkach, awaryjne pieniądze) przypadł na lata 1914-1924 w Austrii i Niemczech spowodowany I wojną światową i jej następstwami. Jedynym krajem europejskim, w którym taki pieniądz się nie pojawił była Wielka Brytania. W mniejszym stopniu pieniądz zastępczy pojawił się ponownie w okresie wielkiego kryzysu z lat 1929-1933. W Polsce pieniądze zastępcze funkcjonowały w czasie II wojny światowej i zaraz po wyzwoleniu, a wcześniej podczas wojen napoleońskich czy Wiosny Ludów. Do pieniądza zastępczego możemy zaliczyć również bony towarowe z czasów PRL.

Waluta pieniądza zastępczego może być wykonana z każdego materiału. Kość, drewno, metal, skóra, materiał (len, jedwab), minerał (siarka, węgiel), znaczki pocztowe, karty go gry... z tego wszystkiego co jest dostępne i wystarczającej ilości. Pisany ręcznie, maszynowo, drukowany. Niemal od razu pojawiły się projekty atrakcyjne wizualnie, wykonane przez profesjonalne drukarnie z przeznaczeniem dla kolekcjonerów, i nie występującymi w obiegu.

Z pieniądzem zastępczym utożsamiany jest pieniądz lokalny, co nie jest poprawne.


Tekst i opracowanie własne na podstawie
pl.wikipedia/pieniądz zastępczy
pl.wikidedia/scrip